A e keni pyetur ndonjëherë veten se si është e mundur që një nxënës, pas 12 viteve shkollë, të lexojë një tekst dhe të mos kuptojë as gjysmën e tij? A është e pabesueshme? Apo tragjikomedia e sistemit tonë arsimor? Ironikisht, kjo nuk është aspak mister por një realitet i heshtur, i dhimbshëm dhe shumë më i thellë se sa mund të duket. Quhet analfabetizëm funksional, një term i bukur për të fshehur një dramë kolektive që nxënësit tanë e jetojnë çdo ditë pa e kuptuar. Ky “analfabet” i ri nuk është ai i dikurshmi që nuk dinte të lexonte, jo, ai lexon, shkruan, madje edhe reciton por kur vjen puna për të kuptuar, për të menduar, për të analizuar, teksti shpërbëhet përballë tij si një enigmë që askush nuk e ka mësuar t’i zgjidhë. Ai mëson fjalë por jo kuptime. Mëson formula por jo zbatim. Mëson përgjigjet por aspak pyetjet dhe kështu, ai del nga shkolla si një depo e mbushur me informacion të pashpërthyer, si një bibliotekë pa lexues, si një hartë pa udhë. Dhe kush është regjisori i kësaj tragjikomedie? Nëse mendoni se janë nxënësit, atëherë tragjedia kthehet në farsë. Sistemi është ndërtuar që në themelet e saj me, programe mësimore të rënduara me fakte të thata, orë të pafundme me tema mësimore që duhet thjesht të memorizohen dhe klasat, ku mësuesi më shumë lufton për të ruajtur disiplinën sesa për të ndezur mendimin. Në vend të laboratorëve të idesë, kemi salla ku nxënësit ushqehen me informacione të paçlirueshme, të izoluar nga kreativiteti dhe pyetja. Por faji nuk ndalet në arsim. Ai kërkon rrënjët edhe në familje, edhe në shoqëri. Fëmijët po rriten në një kulturë ku libri është stoli dhe jo mjet. Ku telefoni është dritare drejt çrrënjosjes së vëmendjes. Ku një video 10-sekondëshe në instagram zëvendëson një faqe libri. Dhe kështu, truri i të rinjve mësohet të rrëshkasë dhe jo të ndalet,të konsumojë dhe jo të përtypë e të bluajë, të harrojë dhe aspak të kuptojë. Dhe prindërit, me ironi të ëmbël, ankohen se fëmijët nuk lexojnë më, ndërsa ata vetë nuk u kanë treguar kurrë ç’do të thotë të lexosh me shpirt dhe me mendje. PISA? Ajo vjen si një zë i largët, si një kambanë europiane që na kujton se jemi mbrapa. Shumë mbrapa. Nxënësit tanë lexojnë fjalë por jo tekste. Shkruajnë fjali por jo mendime. Janë të mbushur me informacion por bosh në përdorimin e tij. Dhe sistemi, si çdo sistem i lodhur, pretendon se çdo gjë ecën mirë, ndërsa nën sipërfaqe gërryen një boshllëk të frikshëm. Dhe ironia kulmon tek shkolla, vendi që supozohet të jetë tempulli i dijes shpesh shndërrohet në një makineri të ftohtë memorizimi. Aty, kuptimi është luks, analiza është pengesë dhe kreativiteti është prishje e rregullit. Dhe kështu, lind një brez që di shumë por kupton pak, dëgjon shumë por pyet pak, mëson shumë por nuk mendon mjaftueshëm. A ka shpresë?
Sigurisht po, por kërkon guxim. Kërkon që të ribëjmë shkollën nga themelet. Të heqim dorë nga memorimi i thatë dhe të rikthejmë në qendër mendimin kritik, të transformojmë klasat në hapësira reflektimi, të trajnojmë mësuesit për të qenë udhëheqës mendimi dhe jo thjesht transmetues informacioni. Të rikthejmë librin në shtëpi, diskutimin në familje, debatin në shkollë. Të krijojmë një kulturë që e trajton mendimin jo si luks por si domosdoshmëri. Sepse arsimi nuk është prodhim fjalësh por prodhim kuptimesh. Është mprehja e mendjes, aftësia për të parë, për të dyshuar, për të analizuar, për të vepruar. Dhe vetëm kur ta kuptojmë këtë, vetëm atëherë do t’i shpëtojmë brezave të rinj nga kurthi i analfabetizmit funksional, nga ky iluzion tragjik i dijes që nuk shërben askund. Ndaj pyetja ime është se, çfarë vlere ka dija, nëse nuk mund të përdoret? Dhe cfarë vlere ka shkolla nëse nuk mëson të mendosh? PISA nuk është fundi; është një kambanë që na kujton se arsimi nuk ka vlerë nëse nuk na mëson të mendojmë, të kuptojmë dhe të zhvillojmë një mendje të thelluar. Reflektim personal pas rezultateve të PISA-s, për çdo qytetar, prind, mësues, nxënës apo pjesë e shoqërisë që ka lidhje me arsimin.
Ndaje
