William James, i lindur në vitin 1842 në SHBA, ishte një nga figurat më të rëndësishme të psikologjisë dhe filozofisë amerikane. I biri i një familjeje të kulturuar dhe intelektuale, James u rrit në një ambient ku librat, muzika dhe mendimi kritik ishin pjesë e përditshmërisë. Qysh fëmijë, tregoi kuriozitet të jashtëzakonshëm për botën, për mendjen njerëzore dhe për misteret e ndërgjegjes. I ndikuar fuqishëm nga teoritë e evolucionit të Charles Darvin , James besonte se ndërgjegjja nuk ishte një abstraksion filozofik por një instrument jetik që ndihmon individin të përshtatet dhe të përballojë sfidat e jetës. Ai e shikonte mendjen si një organizëm funksional, ku çdo mendim, ndjesi dhe emocion ka një rol të na ndihmojë të kuptojmë botën dhe të veprojmë në mënyrë efektive brenda saj. Në librin e tij të famshëm Principles of Psychology (1890), James argumenton se mendja nuk mund të kuptohet duke e ndarë në pjesë të vogla të izoluar. Ai prezanton idenë e “psikologjisë funksionale” duke theksuar se nuk ka rëndësi vetëm çfarë ndodh në mendjen tonë por se si mendimet dhe emocionet ndikojnë në veprimet tona. Për James psikologjia nuk është thjesht studimi i mendjes por i jetës së vërtetë të njeriut, i mënyrës se si individi e përdor ndërgjegjen për të vepruar, për të zgjedhur dhe për të përshtatur veten me botën. Një nga idetë më të njohura të tij është koncepti i “vetëdijes së rrjedhshme” (stream of consciousness). Ky koncept përshkruan mënyrën se si mendimet, ndjesitë dhe perceptimet rrjedhin njëra pas tjetrës pa ndërprerje duke krijuar një larmi të pafund të përvojës njerëzore. Ky koncept nuk ndikoi vetëm psikologjinë por frymëzoi edhe letërsinë dhe filozofinë moderne duke i dhënë një dimension të ri të kuptimit të jetës dhe të mendjes. James gjithashtu besonte se ndërgjegjja ka fuqinë të ndikojë në sjellje. Ai e shihte mendimin si një mjet aktiv, një forcë që mund të drejtojë veprimet, të krijojë zakone dhe të formojë karakterin. Ai sugjeronte se duke përdorur ndërgjegjen në mënyrë të vetëdijshme, njeriu mund të zhvillojë vullnetin, të përballet me sfidat dhe të marrë vendime që përmirësojnë jetën e tij dhe të të tjerëve. Rëndësia e James sot është e jashtëzakonshme. Idetë e tij përdoren nga psikologët, këshilltarët e sjelljes, edukatorët dhe udhëheqësit. Ai na mëson se çdo zgjedhje, çdo mendim dhe çdo veprim kanë ndikim, jo vetëm në ne por edhe në mjedisin tonë. Në një kohë ku ritmi i jetës na shtyn të veprojmë pa menduar, mesazhi i James na kujton të ndalemi, të reflektojmë dhe të përdorim ndërgjegjen për të vepruar me qëllim dhe përgjegjësi. Në nivel personal, William James është një burim frymëzimi. Ai na mëson se ndërgjegjja nuk është diçka statike por një mundësi e përditshme për të zgjedhur, për të mësuar dhe për të përmirësuar jetën tonë. Ai na fton të kuptojmë se aftësia për të menduar dhe për të vepruar me qëllim është një dhuratë, dhe se çdo hap, çdo vendim, edhe ai më i vogli, ka potencialin të krijojë ndryshim. Dhe kështu, kur lexojmë për James nuk po mësojmë vetëm për psikologjinë e shekullit të XIX, por po marrim një udhëzues për jetën, ndërgjegjja është më shumë se një pasqyrë e mendimeve tona, është një mjet që, në duart e duhura, mund të ndërtojë një jetë më të ndërgjegjshme, më të pasur dhe më të kuptimshme. William James nuk ishte vetëm një shkencëtar i mendjes, ai ishte një filozof i jetës. Ai na mëson se të kuptuarit e ndërgjegjes dhe përdorimi i saj në mënyrë të vetëdijshme nuk është luks, por një domosdoshmëri për çdo njeri që dëshiron të jetojë me plotësinë e tij.
